چارچوبی زبانشناختی برای تحلیل ترجمه شعر از عربی به فارسی: بر مبنای نظریه فرمالیسم

این پژوهش از دیدگاه زبان‌شناختی به این مسأله می‌پردازد که ترجمه‌ی شعر چگونه ماهیت زبانیِ شعر عربی و مؤلفه‌های سازنده‌ی آن را به زبان فارسی منتقل می‌کند؟ روش پژوهش تحلیلی- تطبیقی است. در بخش تحلیلی، ابتدا برمبنای نظریه‌ی فرمالیسم ماهیت شعر و چهار مؤلفه‌ی سازنده‌ی آن (هنرسازه‌ها، نظام، ریتم، و درون‌مایه) تبیین می‌شوند. سپس با مطالعه‌ی نمونه‌هایی از ترجمه‌ی شعر از عربی به فارسی، چارچوبی زبان‌شناختی برای تحلیل این کنش طرح می‌شود. این تحلیل نشان می‌دهد ترجمه برای حفظ ماهیت شعر عربی در زبان فارسی، نقش شعریِ زبان را در زبان فارسی فعال می‌کند تا اثری تولید کند که از نظر نحوه‌ی کاربست عناصر زبانی با اثر اصلی معادل باشد. این تعادل از طریق بازآفرینیِ چهار مؤلفه‌ی سازنده‌ی فرم شعر عربی در قالب فرم شعر فارسی حاصل می‌شود. در بخش تطبیقی، مطالعه‌ی نمونه‌هایی از قصیده‌ی لامیة العجم همراه با ترجمه‌ی فارسی آن، چگونگیِ این بازآفرینی را عملا نشان می‌دهد.